Το σπήλαιο Ζάρ’ τρύπα βρίσκεται κοντά στη θέση Σοκάκι, κάτω από το μονοπάτι που πάει για την κορυφή του βουνού ‘Ψηλά Δέντρα’. Η είσοδος βλέπει ανατολικά , προς την κορυφή του Κισσάβου και το χωριό Σπηλιά.
Ένα απόγευμα του Ιουνίου 1997, ξεκινήσαμε μια παρέα επτά ατόμων από τη Σπηλιά, να επισκεφτούμε τη Ζάρ τρύπα. Πήγαμε με τα αυτοκίνητα μέχρι τη θέση Σοκάκι και από κει ψηλά πέρα με τα πόδια μέχρι τη σπηλιά.
Το έδαφος είναι πετρώδες. Από πέτρα σε πέτρα προχωρήσαμε μέχρι το σημείο που θέλαμε. Κοντά στην είσοδο της σπηλιάς είναι μια μεγάλη άγρια κερασιά. Από εκεί αγναντεύεις το χωριό Σπηλιά καθώς και τον κυρίως όγκο του Κισσάβου με τη μια του κορυφή. Προς τα κάτω, ανατολικά πάντα είναι ένας απόκρημνος βράχος και στη συνέχεια μια κακοτράχαλη πλαγιά που φτάνει μέχρι του Παππού τη βρύση.
Η πρώτη αίθουσα του σπηλαίου είναι κατηφορική. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται ένας σωρός από πέτρες οι οποίες αποτελούσαν ένα κτίσμα με εκθέματα. Διακρίνεται μια πέτρα που φαίνεται σαν βάση εκθέματος. Οι Σπηλιώτες παππούδες έλεγαν ότι στην πρώτη αίθουσα υπήρχαν αγάλματα. Η λεηλασία έγινε μάλλον κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.
Λίγο πιο κάτω υπάρχει δεύτερη αίθουσα παρόμοια με την πρώτη. Οι αίθουσες αυτές ήταν τόπος λατρείας των Νυμφών για τους κατοίκους της αρχαίας Ομόλης και των γύρω περιοχών. Η περιοχή της Ομόλης (σημερινό Ομόλιο) αποτέλεσε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. σημαντικό πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο με πολλά ανασκαφικά ευρήματα.
Λίγα μέτρα από την είσοδο, πιο κάτω αριστερά, υπάρχει ένα άνοιγμα απ’ όπου μπορεί κανείς να περάσει και να μπει σε άλλη αίθουσα. Πέρασα από την τρύπα έρποντας. Με ακολούθησαν ο Χρήστος Τζιούρας και η Αθηνά Τζιούρα. Μπροστά μας, στο άνοιγμα που υπάρχει, είναι ένας θαυμάσιος σταλαγμίτης ίσα με ένα μπόι που μοιάζει με άγαλμα. Το περίεργο είναι ότι πάνω από το σταλαγμίτη, στην οροφή, δεν υπάρχει σταλακτίτης.
Πιο κάτω δεξιά υπάρχει ένα άνοιγμα που περνάς γονατιστός. Εκεί υπάρχει μία κατηφορική αίθουσα που στέκεσαι και τη θαυμάζεις Στο κάτω μέρος έχει αμέτρητους μικρούς σταλακτίτες. Από εκεί και κάτω έχει ένα πλατύ χαμηλό κατηφορικό άνοιγμα που σε φοβίζει. Στην αίθουσα αυτή βρίσκονται γραμμένα ονόματα παλιότερων επισκεπτών του σπηλαίου, σε μια πέτρινη πλάκα στο βάθος.
Όταν βγήκαμε από τη σπηλιά, μέτρησα το σκοινί που είχα απλώσει από την είσοδο μέχρι εκεί που κατεβήκαμε και ήταν σαράντα μέτρα.
Όλη η παρέα, ο Θανάσης Τζιούρας, ο Κώστας Τζιούρας, η Λίτσα Ντάνου, η Ελένη Μακρή, ο Χρήστος Τζιούρας, η Αθηνά Τζιούρα μείναμε καταγοητευμένοι από την πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία.
Τα αναθήματα
Εδώ προσθέτω κάποιες ιστορικές πληροφορίες, από το Θεσσαλικό ημερολόγιο, τόμος 36ος, έτος 1999 που εκδίδει ο Κώστας Σπανός. Πρόκειται για ένα κείμενο του Σταμάτη Σπανού, σε μετάφραση από τα αγγλικά, με τίτλο: Ένα Σπήλαιο των Νυμφών στο Όρος Όσσα.
«Μία ώρα απόσταση από το χωριό Σπηλιά, υπάρχει ένα σπήλαιο. Την ύπαρξη του σπηλαίου αυτού, την πληροφορήθηκαν οι αρχαιολόγοι από τον Κωστή Φραγκόπουλο κάτοικο Πουρναρίου. Η επίσκεψη των αρχαιολόγων στο σπήλαιο έγινε στις 2/2/1910. Ψάχνοντας στο σπήλαιο ανακάλυψαν διάφορα αντικείμενα όπως πέτρινες βάσεις, και θραύσματα στηλών, στις περισσότερες των οποίων υπάρχουν επιγραφές. Η επιγραφές αυτές είναι αναθήματα στις νύμφες, οι οποίες αποκαλούνται σε μια επιγραφή Ορεάδες (Νύμφες των Ορέων). Μια επιγραφή από αυτές ανήκει στον 4ο και οι άλλες στον 3ο και 2ο αιώνα π.Χ.
Άλλα ευρήματα περιλαμβάνουν θραύσματα από μαύρα στιλπνά κεραμικά και σπασμένα πήλινα εδώλια του 4ου και 3ουαιώνα π.Χ., ένα χάλκινο δαχτυλίδι με παράσταση του έρωτα που κρατάει τόξο και ένα χάλκινο θεσσαλικό νόμισμα της εποχής των Αντωνίνων (96-192 μ.Χ.)
Αναφέρεται ακόμα ότι είναι το πρώτο σπήλαιο που ανακαλύφθηκε στη βόρεια Ελλάδα και ότι είναι το μόνο σπήλαιο που ήταν αφιερωμένο μόνο στις νύμφες. Επίσης ότι το σπήλαιο είναι σημαντικό και ελπίζουν αργότερα να το ερευνήσουν πάλι για να ρίξουν περισσότερο φως στη λατρεία που τελούνταν εδώ.
Αναφέρεται ακόμα ότι ευρήματα είχαν καταστραφεί πριν από 20 χρόνια, από κάποιους που έψαχναν για θησαυρό.
Το σπήλαιο αυτό το επισκέφτηκε και ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, έφορος αρχαιοτήτων, και είναι αυτός που μετέφερε τις επιγραφές στο Μουσείο της Λάρισας.»
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το άρθρο: ‘Το Σπήλαιο των Νυμφών’, που δημοσιεύθηκε στο φύλλο 51, Ιούνιος 2012 στην εφημερίδα ‘Φωνή Συκουρίου’.
κείμενο: Ρίζος Μακρής
